In de roos

(Met mijn oprechte excuses voor de titel van deze recensie)

Normaal gezien zou ik deze week een andere strip recenseren, een keiharde criminele thriller. Of dat boek goed of slecht is zou ik niet weten. Na enkele bladzijden legde ik het nogal geïrriteerd weg wegens de rotslechte vertaling. Welk boek dat was? Daar gaan we het nu niet over hebben. We moeten wel beleefd blijven hé? En bovendien heeft het volgende boek op mijn stapel me omver geblazen: “Scherpschutters” van Michiel van de Pol.

Van de Pol won de vorige Willy Vandersteenprijs (beste Nederlandstalig stripverhaal 2010-2011) voor zijn boek “Terug naar Johan”. Aangezien ik niet bekend was met het werk van van de Pol wist ik niet of dat verdiend was. Na het lezen van “Scherpschutters” vermoed ik echter van wel.

“Scherpschutters” is deels autobiografisch, deels fictie en deels dramatisering. Het hoofdpersonage zal dus wel snel gekozen geweest zijn: van de Pol zelf. Het boek gaat over zijn relatie met zijn vader. In de kinder- en vooral de pubertijd, gaat die, zoals bij de meesten onder ons,  heel moeizaam. Vader lijdt aan een hartkwaal, Michiel gaat op kamers en ontwikkelt een vrij obsessieve interesse in het ontwikkelen van een bovenmatig gespierd lichaam. Wanneer Michiel plots een epilepsielijder blijkt te zijn groeien hij en zijn vader dichter naar elkaar toe. Michiel leert zijn vader vanuit een andere hoek kennen. De man ontwikkelt een theorie over hoe hij en zijn zoon scherpschutters zijn: ze lijken misschien weinig te doen en een beetje saai te zijn, maar wanneer de tijd rijp is slaan ze toe en verzetten ze bergen.

Het onderwerp op zich is natuurlijk niet bijster origineel: vader en zoon en hun verhouding tot elkaar, maar hoe van de Pol de zaken belicht is dat wel. Mede door zijn medium goed te gebruiken legt van de Pol een dromerige sfeer over zijn verhaal. Hij laat Michiel af en toe dagdromen en fantaseren en beeldt die spielereien ook effectief af op de bladzijde. Normaal gezien krijg ik het speen van droomscènes en dergelijke omdat ze doorgaans een goedkope en makkelijke truc zijn om het innerlijke gevoelsleven van de personages te tonen. Van de Pol gebruikt die scènes echter zo doeltreffend, kort en humorvol dat ze in dit geval een zeer welkome toevoeging zijn. Meer zelfs, ze zijn één van de redenen waarom ik dit boek zo goed vind.

Van de Pol laat zijn vertelstem constant contrasteren met wat er in de plaatjes gebeurt. Een beproefde techniek, maar van de Pol gebruikt hem hier vooral om zijn personage te relativeren. Meestal met komisch effect. Zo vertelt de vertelstem bijvoorbeeld over één of andere heroïsche daad die Michiel stelt maar zien we dat de werkelijkheid veel banaler is. Van de Pol is een meester in het opbouwen van potentieel explosieve en dramatische situaties, waarna hij met een enkele zin snel de lont uit het kruitvat grist. Men zou vermoeden dat dat teleurstellend werkt en in het actiegenre zou dat ook zo zijn, maar in deze strip zorgt die techniek er juist voor dat je veel sympathie voor Michiel krijgt.

De tekeningen van van de Pol zijn simpel: geen kleur, geen rasters of arceringen. Ze zijn ook niet zeer nauwgezet qua anatomie en perspectief. Maar één ding doen ze wel: emotie overbrengen. Plezier, tristesse, schuldgevoel, liefde, lust: je hoeft de ballonnetjes niet te lezen om te snappen hoe iemand zich voelt.

Meer nog, van de Pol verwringt de lichamen en gezichten soms zelfs zoveel de realiteit uit en de gevoelswereld binnen dat ik soms zelfs aan werk als Guernica van Picasso moest denken. (Ik vermijd bewust het woordje “kunst” om over “Kunst” nog maar te zwijgen) Het zullen die ronde lijnen zijn vermoed ik.

Ik gebruik de term “graphic novel” niet graag, juist omdat hij eigenlijk niets wil zeggen, maar deze keer… Verstripte “klassiekers” uit de literatuur zijn geen graphic novels, een avonturenstrip waar een sticker op kleeft met daar “graphic novel” op is geen graphic novel, neen, “Scherpschutters” is een graphic novel.

Scherpschutters

Tekst & tekeningen: Michiel van de Pol

Oog & Blik / De Bezige Bij